Bel Ağrısı

Bel ağrısı, gelişen toplumlardaki önemli toplumsal, medikal ve sosyo-ekonomik problemlerden biridir. Bel ağrısı dünya nüfusunun %75-85’ini yaşamlarının herhangi bir döneminde etkiler ve dünyada ağrı nedeni olarak baş ağrısından sonra ikinci sıklıkta görülmektedir. Akut bel ağrılı hastaların %50’sinde ağrı 1 haftadan daha uzun sürmekte, hastaların %10’unda ise kronik bel ağrısı ortaya çıkmaktadır. 0- 4 hafta devam eden bel ağrısı akut, 4-12 hafta arası devam eden bel ağrısı subakut, 12 haftadan daha fazla devam eden bel ağrısı ise kronik bel ağrısı olarak isimlendirilir.

Risk Faktörleri

Bel ağrısı en sık 35-45 yaşları arasında görülmektedir. Bu yaşlarda kadın ve erkeklere eşit oranda görülür. 60 yaşının üzerinde ise kadınlarda bel ağrısı görülme sıklığı artar. Aşırı kilo alımı, gebelik, uzun süre ayakta durmayı gerektiren durumlarda,  uzun yol sürücülerinde, titreşimli toprak burgu makinesi kullananlarda, uzun süre tabure ve sandalyede oturmayı gerektiren meslek grubu çalışanlarında, aşırı ağır yük kaldıranlarda, uzun süre yüksek topuklu ayakkabı giyen bayanlarda, her iki bacağında uzunluk farkı olanlarda bel ağrısı sıklığı artmıştır. Ayrıca çalıştığı işten memnun olmayan kişilerde ve aşırı stresli kişilerde de bel ağrısı riski artar.

Bel Ağrısı Nedenleri

• Konjenital anomaliler (spina bfida, sakralizasyon, lumbalizasyon, skolyoz vb)
• Travmatik nedenler ( vertebra kırıkları ya da kayması)
• Kas iskelet sistemi kaynaklı ağrılar ( akut ve kronik bel zorlanması, fibromiyalji, myofasial ağrı sendromu, postür bozuklukları, disk hernisi)
• Dejeneratif nedenler (spondiloartropatiler, Faset sendromu, dejeneratif disk hastalığı, spinal stenoz, diffüz idiopatik  skletal hiperostozis)
• Seronegatif spondiloartropatiler ( Ankilozan spondilit vb)
• İnfeksiyöz nedenler ( tüberküloz, brusella vb)
• Metabolik kemik hastalıkları ( osteoporoz, osteomalazi, paget hastalığı vb)
• Sakroiliak eklem disfonksiyonu
• Koksidinia
• Kanserler ( başka bir yerden yayılmış ya da omurganın kendisinden kaynaklanan)
• Yansıyan ağrılar ( abdominal, pelvik vb organ hastalıklarından yansıyan ağrılar)
• Psikojenik bel ağrısı
• Başarısız bel cerrahisi:başarısız bel ameliyatları sonrası oluşan ve uzun süre devam eden şiddetli bel veya bacak ağrısınıdır.

Bel Ağrısı Tipleri

• Mekanik Bel Ağrısı: fiziksel aktivite ile şiddetlenen ve istirahatle hafifleyen bel ağrılarıdır. Sıklıkla belin kaslarının, bağlarının ve eklemlerinin hasarlanması sonucu oluşur. Mekanik kaynaklı bel ağrıları sıklıkla omurganın alt kısmını etkileyen ve her iki kalçaya doğru yayılım gösterebilen ağrılardır. Öne eğilme,  uzun süre ayakta durma, yürüme gibi günlük aktivitelerle ağrının şiddeti artabilir. Ör: Lomber disk hernisi, kas zorlanması (lomber strain/sprain), dejeneratif nedenlere bağlı bel ağrısı vb.
• Enflamatuvar Bel Ağrısı: Dinlenme sırasında artan hareketle azalan bel ağrısıdır. Ör:Ankilozan spondilit gibi seronegatif spondiloartropatilerde görülen bel ağrısıdır.
• Malign Bel Ağrısı: Hem istirahatte hem de hareketle olan bel ağrısıdır. Ör:Enfeksiyonlar (tbc, brucelloz) ve maligniteler

Lomber Strain( Kas Zorlanması)

Kötü postür veya belin zorlanması sonucu bel ağrısı ile birlikte hareket kısıtlılığı oluşmasıdır. Ağrı bacağa yayılmaz ve radiküler bulgu vermez. Genellikle en fazla 2 hafta içerisinde semptomsuz olarak iyileşir.

Lomber Spondiloz

Bel omurgasını meydana getiren yapıların dejeneratif değişiklikleriyle ortaya çıkan klinik tabloya denir. Lomber spondiloz daha çok orta ve ileri yaşlarda görülür. Her iki cinste de görülür. Hastalığın şiddetine, kireçlenen bölgenin yerine göre bulgu ve belirti verir. Bel ağrıları, bel tutukluğu, bel hareketlerinde sertlik ve kısıtlılık olabilir.

Lomber Disk Hernisi (LDH)

Bel ağrısına yol açan en önemli nedenlerden biri olan lomber disk hernileri, özellikle çalışan, genç ve orta yaştaki insanların problemidir.

Lomber vertebralar arasında bulunan disk materyalinin çeşitli derecelerde dışarı taşması ve bunun sonucu olarak lomber spinal sinir kökünü sıkıştırması ile ortaya çıkan bel ve bacak ağrısı ile karakterize klinik tablodur. Bel ağrılarının sadece %5’i LDH’ne bağlıdır. Omurgadaki disk hernilerinin %90’ı belde, beldeki disk hernilerinin %90’ı ise L4-L5 ve L5-S1 seviyelerinde görülür. LDH üçüncü ve dördüncü dekatta yoğunluk gösterir. 20 yaşından önce çok nadirdir. En sık nedeni ani öne eğilme sırasındaki belin zorlanmasıdır.

Klinik olarak hastaların en önemli yakınması lokalize bel ağrısıdır. Yavaş yavaş gelişen yaygın, batıcı, hareketle artan, istirahatle azalan, belde ve etkilenen sinir kökünün anatomik dağılımına uygun olarak bacağa yayılan bir ağrıdır. Öne eğilme veya arkaya dönme gibi ters bir hareket sonrası ani olarak başlayabilir en küçük bir hareketle şiddetlenip, kilitlenme veya bel tutulmasına yol açar. Ağrı oturmakla, ayakta durmakla, öksürmekle, ıkınmakla, araba kullanmakla artar. İleri evre disk hernisinde bel ağrısı azalır, anatomik olarak bastığı sinir köküne bağlı olarak topuk ağrısı, bacakta uyuşma, karıncalanma, güçsüzlük gibi semptomlar belirgin hale gelir.

LDH’nin tedavisi öncelikle konservatif tedavidir. Amaç ağrıyı ve inflamasyonu gidermek, fonksiyonu arttırmak, erken aktivite sağlamak, nüksleri önlemek, hastayı bilgilendirmek ve normal yaşama dönmesini sağlamaktır. Akut bel ağrısında mutlak yatak istirahati yapmalıdır. İstirahat süresi 2-3 gündür. Nadiren 7-10 gün istirahat önerilir. Tedaviye NSAİİ, kas gevşeticiler, trankilizanlar ve kortikosteroidler eklenebilir. Opioidler akut disk herniasyonlu ve radiküler basıya bağlı şiddetli ağrılı durumlarda yeterli analjezi sağlanamadığında kullanılır. Fiz,k tedavi olarak yüzeyel ısıtıcılar, Ultrason ve KDD gibi derin ısıtıcılar kullanılır. Isının kas gevşetici, ağrı giderici özellikleri yanında dokuların beslenmesini ve metabolik artıkların atılmasını hızlandırarak dokuların tamir sürecini arttırıcı etkileri vardır. TENS gibi alçak frekanslı akımların ağrı kesici ve trofik etkilerinden yararlanılır. Disk hernisinin tedavisinde etkin bir fizik tedavi aracıda traksiyondur. Traksiyon gergin kasları gevşetir, diskin beslenmesini arttırır, basıyı kaldırarak ağrıyı azaltır intervertebral disk mesafesinin açılması ve ligamentlerin gerilmesini sağlar. Akut dönemde lumbosakral korseler kullanılabilir. Kas gücünü arttırmak için izometrik bel egzersizlerine ve sırt-karın kaslarını güçlendiren egzersizlerine başlanılmalıdır. Bel ağrılı hastalara verilen egzersizler ağrıyı azaltır, kasları güçlendirir, spinal yapılara binen stresi hafifletir. Nükslerin önlenebilmesi için hastanın egzersizlerine devam etmesi ve günlük yaşam aktivitelerini düzenleyen kurallara (Bel okulu) uyması gerekmektedir.

Cerrahi bir hastalık olarak kabul edilmeyen LDH’da kesin cerrahi endikasyon kauda ekuina sendromu (%1) ve ilerleyici nörolojik defisittir. Konservatif tedaviye cevapsızlık, ilerleyici nörolojik defisit, nüksler, relatif cerrahi endikasyonlardır. Tüm LDH vakalarının sadece % 5’i cerrahi tedaviye gereksinim duyar.

Bel sağlığı için bazı tavsiyeler

• Bir ağırlık taşımanız gerekirse, yükü vücudunuza eşit olarak paylaştırdıktan sonra taşıyın.
• Yerden cismi alırken dizlerinizi kırın ve çömelerek alın, belden eğilmeyin.
• Bir eşyayı taşırken gövdenize yakın tutun
• Sandalyede otururken ayaklarınızın altına bir basamak koyun.
• Yüksek topuklu veya topuksuz ayakkabı giymeyin. Ayakkabılarınızın topuklarının yüksekliği normal, ökçeleri yumuşak olsun.
• Herhangi bir bel rahatsızlığı geçirdiyseniz jimnastik, golf, tenis, güreş, boks, judo, halter, futbol, basketbol gibi sporlardan uzak durun. Bunların yerine yürüme ya da yüzme gibi sporları tercih edin.
• Yüksek bir yere bir eşya koyarken ya da alırken ayağınızın altına yükseltici koyun, uzanmayın.
• Aşırı kilo almaktan kaçının.
• Otomobil kullanırken koltuk belinizi desteklesin. Uzun yola çıkarken belinizi ince bir yastıkla destekleyin. Uzun süre araç kullanmak durumunda kalırsanız sık aralıklarla mola verin ve biraz yürüyün.
• Omurganın fizyolojik kıvrımlarına uyum gösterebilen ortopedik yatakları tercih edin. Kalça ve dizler hafifçe bükülü, karna çekilmiş olacak şekilde yan pozisyonda yatarak uyumakla bele binen yükü en aza indirsiniz. Dizler arasına konan bir yastık basıncı daha da azaltır. Eğer sırtüstü yatmanız gerekiyorsa dizlerinizin altına bir yastık alın. Yüzükoyun uyumak belin doğal eğriliğini azaltır ve eklemlere daha fazla basınç binmesiyle bel ağrısına neden olabilir.
• Bilgisayarda çalışırken başınız dik, beliniz ve kalçanızın arka kısmı destekli olmalıdır. Ekranı tam karşıdan görebilecek pozisyonda bulunmalı, kollarınız rahat, ön kol ve bilekleriniz aynı çizgi üzerinde yere paralel olmalı. Ayaklarınızı altına bir basamak ile desteklenmelidir.
• Herhangi bir bel rahatsızlığı geçirmiş ve iyileşmişseniz, uzman doktorunuzun önerdiği egzersizleri aksatmadan yapın. Egzersiz sonrasında şiddetli ve 15 dakikadan fazla süren bir rahatsızlık ortaya çıkarsa mutlaka bir uzman doktora danışın.