Fizik Tedavi Nedir?
Hareket sistemini (kas, eklemi tendon, ligamentler, omurga) ilgilendiren hastalıkların, vücudun dışından uygulanan ancak eklem ve yumuşak dokuları etkileyebilen aletlerle tedavi etme yöntemidir.
Fizik tedavinin amacı kişinin kireçlenme, iltihaplı romatizma, düşme, çarpa sonucu oluşan bağ tendon yaralanmaları, bel boyun fıtıkları veya kaza sonucunda günlük yaşamını sürdürmesi için gerekli olan vücut fonksiyonlarının kaybolması veya azalması halinde; hastayı fizik tedavi, egzersiz, eğitim ve diğer tedavi tekniklerini kullanarak, mümkün olan en fonksiyonel düzey getirmeyi amaçlar. Fizik tedavi seanslar halinde yapılır. 10-20 seans uygulanır. Ve her seans 1-2 saat arası sürer.
Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon uzmanlık alanında sıklıkla tedavi edilen hastalıklar nelerdir?
- Kireçlenme (Osteoartrit), iltihaplı eklem hastalıkları (romatoid artrit, ankilozan spondilit, reaktif artrit vb.), tendinit gibi nedenlerden ileri gelen eklem ağrıları
- Kas ağrıları (miyofasyal ağrı sendromu, kas spazmları, vb.)
- Fibromiyalji (kas romatizması)
- Kronik ağrı sendromları
- Bel ağrıları (bel fıtığı, kireçlenme, kayma vb.)
- Boyun ağrıları (boyun fıtığı, düzleşme, kireçlenme vb.)
- Duruş bozukluguna (postüral bozukluk) bağlı boyun, sırt ve bel ağrılarının tedavisi
- Doğuştan omurga eğriliklerinin (skolyoz vb.) tedavisi
- Spor sakatlanmaları
- Omuz eklemi hastalıkları
- Dirsek, el bileği, el eklemlerinin ve yumuşak dokuların ağrılı hastalıkları
- Diz, kalça, ayak bileği ve ayak eklemlerinin ve yumuşak dokuların ağrılı hastalıkları
- Osteoporoz (kemik zayıflığı)
Fizik Tedavi Uygulamaları nelerdir?
Hot Pack (sıcak tedavi)
İçine silikat jel doldurulmuş plastik ya da su sızdırmaz kumaş torbalardır. Yüzeyel dokuların ısınmasını sağlar. Bu yolla ağrının kontrol edilmesinde yardımcıdır. Bel, boyun ağrıları, diz ve kalça kireçlenmeleri, omuz kuşağını tutan hastalıklar ve tüm eklem tendon ağrılarının kronik döneminde kullanılır. Uygulama süresi 10-30 dakika arasındadır.
Cold- Pack (soğuk tedavi)
Tedavi amacı ile dokuları yerel soğutma yöntemidir. Amaç dokunun ısısını düşürmek, ödemi çözmek, ağrıyı azaltmak ve doku içi oluşan kanamayı azaltmaktır. Bu amaçla slika jel paketler, daldırma yöntemi, soğuk kompres, buz paketleri vs kullanılır. Soğuk tedavisi, özellikle sportif sakatlıkların tedavisinde kullanılan ana tedavi yöntemlerinden biridir. Soğuk tedavisi yaralanmadan sonraki ilk 48-72 saat içinde yapılmalıdır. Kas spazmı ve spastisitede, romatizmal hastalıkların akut yangısal eklem reaksiyonlarında, myofasial ağrılarda (kuluç ağrıları) kullanılır. Uygulama süresi 5-15 dk arasıdır.
İnfraruj Işınlar (kızıl ötesi)
350-4000 dalga boyundaki kızıl ötesi ışınlar, tüm kronik romatizmal hastalıklarda, ağrıyı azaltmak, yüzeyel ısı artışı sağlamak ve kas tutulmalarında kas gevşemesini sağlamak amacıyla kullanılır. Uygulama süresi 10-30 dk arasıdır.
Parafin Banyosu
Katı parafin ile sıvı mineral yağın karıştırılması ile elde edilen karışım, termostatik kaplarda ısıtılarak uygulanır. El, bilek, diz, dirsek, ayak bileği, ve ayak gibi kemikli sahaların ısıtılmasında kullanılan yöntemdir. Uygulama süresi 20-30 dakikadır.
TENS ( Transkutan Elektrik Sinir Stimulasyonu ) (ağrı kesici akım)
TENS, alçak frekanslı akımların elektrotlar aracılığıyla ağrılı bölgeye verildiği elektriki akımdır. Çeşitli tipleri vardır. Kişi uygulama bölgesinde hafif bir karıncalanma hisseder. Öncelikle tüm eklem ağrıların akut ve kronik döneminde ağrı kesmek amacı ile kullanılır. Bunun yanında atrofik kasları güçlendirmek, spastisiteyi azaltmak ve kas spazmını çözmek amacıyla da kullanılır. Bu yöntem genellikle günde 20-60 dakika ve 10-15 seans kadar uygulanır.
Ultrason tedavisi
Ultrason cihazı ile vücut dokularına yüksek frekanslı ses dalgaları gönderilerek derin dokularda ısı artışı sağlanır. Bu yolla o bölgedeki tendonlarda uzayabilirlikte artma ve eklemlerde oluşan yapışıklıkları gidermede kullanılır. Subakut dönemdeki yumuşak doku yaralanmalarında, kas spazmlarında, omuz kalça gibi yapılarda oluşan kapsül rahatsızlıklarında kullanılır. Uygulama 3-10 dk arasındadır.
Traksiyon
Özel bir alet yardımıyla omurları birbirinden uzaklaştırma yöntemidir. Özellikle bel ve boyun fıtıklarında ve bu bölgelere ait kas spazmlarının tedavisinde kullanılır.
Masaj
Sert dokuları gevşetmek için tedavinin bir parçası olarak uygulanmaktadır. Masajın fizik tedavi uygulamalarında tamamlayıcı görevi vardır, tek başına tedavi yöntemi olarak görülmemelidir. Bölgesel masaj (bel, boyun ağrıları), lenfödem masajı (özellikle meme ameliyatlarından sonra oluşan kol ödeminde, damarsal yetmezliklerde oluşan bacak ödeminde), tüm vücut masajı, konnektif doku(yapışıklık oluşan bağ dokudaki gerginliği yumuşatmak amacıyla) masajı gibi çeşitleri vardır.
Biofeedback
Biofeedback, kas aktivasyonunun istemli kontrolünün sağlanması amacıyla kullanılan bir yöntemdir. Hastaların kasından gelen uyarılar büyüterek görsel ve işitsel sinyaller oluşturur. Bu sayede zayıflayan kasları eğitmek, hiperaktif kasları gevşetmek mümkün olmaktadır. EMG biofeedback immobilizasyon, eklem cerrahisi ve kontraktür nedeniyle oluşmuş kas zayfılıklarını gidermek amacıyla kullanılmaktadır.
Şok Dalga Tedavisi (ESWT)
Şok dalgaları tedavisi olan “ESWT”, vücut dışında üretildikten sonra bir uygulama başlığı ile vücudun istenilen bölgesine uygulanan basınç dalgalarının kullanıldığı bir fizik tedavi yöntemidir. En fazla topuk dikeni tedavisinde tercih edilmekle birlikte tenisçi dirseği, golfçü dirseği, omuzda kalsifikasyonlu durumlarda da tercih edilir. Cerrahi müdahale olmaksızın, anestezi alınmadan, ilaçsız ve kısa sürede uygulanan bir yöntemdir.
Rehabilitasyon Nedir?
Kişinin doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle oluşan kalıcı veya geçici yetersizliklerinin, kaybedilmiş veya azalmış olan fonksiyonel kapasitesinin belirlenerek fiziksel, ruhsal, toplumsal, mesleki, özel uğraşı ve eğitsel potansiyelini en üst düzeye çıkarmak ve günlük yaşamda bağımsız duruma gelmesini sağlamaktadır.
Hangi hastalar rehabilitasyon programına alınır?
- Omurilik yaralanması, kafa travması geçiren hastalar (yardımcı yürüme cihazları kullanılarak, denge, koordinasyon eğitimi, kas kuvvetlendirme eğitimi, eklem hareket açıklığı egzersizleri, duyusal eğitim, spastisite-kasılma tedavisi)
- İnme (felç) sonrası rehabilitasyon
- Bazı nörolojik hastalıklarda (Parkinson, multiple skleroz, bazı kas hastalıkları vb) oluşan yürüme, denge, kas güçsüzlüğünün rehabilitasyonu
- Bazı çocukluk dönemi hastalıkları (serebral palsi-spastik çocuk, çocuk felçi, kas hastalıkları, doğum sırasında kol sinirlerinin hasarı ve torikolis(Boyun Kaslarında Kısalmaya Bağlı Başın Bir Yöne Çevrilmesinde Zorluk vb)
- Ortopedik ameliyat sonrası rehabilitasyon (kalça-diz protezleri, bağ- menisküs ameliyatları- artroskopi sonrası rehabilitasyon)
- El rehabilitasyonu (elde oluşan tendon, sinir kesileri, yanık el sonrası yapılan ameliyatlar sonrası rehabilitasyon)
- Solunum rehabilitasyonu
- Kardiak rehabilitasyon
- Yüz felci sonrası rehabilitasyon
- Yanık rehabilitasyonu
- Mesane, barsak disfonksiyonuna(yetersizliğine) yönelik rehabilitasyonu
Kardiyak Rehabilitasyon
Kalp sorunu olan hastaların akut kardiyak tedavileri yapıldıktan sonra günlük yaşamının devamında düzenli egzersiz tedavileri ve programları, stres kontrolü, ve ailenin eğitimi yapılır. Günlük yürüme mesafesi, yapacağı sporlar, hastalığın başlangıç döneminde ve ilerleyen zamanlarda günlük yaşantısında devam edeceği aktiviteler konusunda bilgi verilir.
Kanser Rehabilitasyonu
Özellikle meme kanseri sonrası oluşan kol ödemine yönelik rehabilitasyon programı gereklidir. Bunun yanında diğer bazı kanser hastalıkları sonucu oluşan kas güçsüzlükleri, denge sorunları, yürüme güçsüzlükleri, kondisyon azalmasına yönelik eğitim programlarını içerir. Bunun yanında ağrı kontrolü, kasılmaların azalması (spastisite kontrolü), mesane, barsak kontrolünün eğitimine yönelik programları içerir.
Pediatrik Rehabilitasyon
Özellikle çocukluk çağında, Serebral Palsi(Spastik Çocuk), Spina Bifida( doğuştan omurga açıklığı), Doğum Sırasındaki Brakyal Pleksus Felci(Kol Sinirlerinin Doğum Sırasındaki Hasarı), ve Torikolis(Boyun Kaslarında Kısalmaya Bağlı Başın Bir Yöne Çevrilmesinde Zorluk) gibi hastalıkların rehabilitasyonunu içerir. Bu dönemde hastalık durumuna göre fizik tedavi programı düzenlenip kişiye özgü uygulanır. Gerekli durumlarda yardımcı cihazlardan ve ortezlerden faydalanılır.
El Rehabilitasyonu
İş kazası yada travma sonrası kopan sinir ve tendon tamiri sonrası elin günlük yaşamda aktif kullanılması için rehabilitasyon programına alınması gerekmektedir. Bunun yanında kötü kullanım sonucu oluşan bağ tendon incinmelerinde yada elde sinir sıkışmalarına bağlı (karpal tünel sendromu, kübital tünel sendromu) oluşan el karıncalanmaları ve ağrıların tedavisinde fizik tedavi uygulamaları ve rehabilitasyonu yapılır.
Ortopedik rehabilitasyon
Özellikle kalça- diz protezlerinden sonra, diz bağ yada menüsküs ameliyatlarında sonra ve artroskopik girişimlerden sonra yada herhangi bir kemik patolojisi sonrası yapılan ortopedik ameliyat yada alçılama sonrası kısıtlılık gelişmiş olan eklemin günlük fonksiyonunu kazanması, bağ tendon yapışıklıklarının giderilmesi, kasların kuvvetlendirilmedi ve günlük yaşama uyum süresinin hızla geri kazanılması için ortopedik rehabilitasyon programı uygulanır.
Omurilik yaralanması, kafa travması, inme rehabilitasyonu
Yüksekten düşme, trafik kazazı yada çeşitli omurilik rahatsızlıkları sonucu oluşan omurilik yaralanması, beyin kanaması yada beyine pıhtı atması sonucu oluşan felç ve özellikle trafik kazaları sonrası oluşan kafa travmaları sonucu kişilerin el ve ayaklarında güç kaybı, vücudun bir tarafında tutmama, yürüme güçlüğü, denge sorunları oluşur. Bu tür hastalıklarda kişinin günlük yaşama daha kolay uyum sağlaması için rehabilitasyon programına alınması uygundur.
